Interview door Karel Van Keymeulen
Muziek brengen voor kinderen, zelfs van zeer jonge leeftijd, is heel waardevol. Aldus Marc Leman, gewoon hoogleraar musicologie aan UGent en directeur van het IPEM; Instituut voor Psychoacoustica en Elektronische Muziek. Hij deed uitgebreid onderzoek naar hoe wij naar muziek luisteren en ze beleven.
‘Binnen ons onderzoek komen we uit een periode waarin de nadruk zeer sterk op het cognitieve of het verwerken van informatie lag, maar vandaag zien we dat ruimer’, zegt Marc Leman. ‘Zelf kan ik moeilijk stilzitten bij het horen van Beethovens vijfde pianoconcerto, maar de codes in een klassieke concertzaal vragen dat nu eenmaal.
Al is naar muziek luisteren in zo een zaal maar een miniem deeltje van de wijze waarop mensen muziek ervaren. De meeste mensen bewegen als ze naar muziek luisteren en ze doen dat omdat muziek empathie en emoties opwekt’, zegt Leman die zelf trompet speelt en bij voorkeur jazz.
Kinderen die zelf muziek maken activeren hun auditieve hersencentra?
Inderdaad. Kinderen die muziek spelen zijn vaak beter in vakken als wiskunde. Al moet je daar een kanttekening bij maken. Het kan zijn dat kinderen die juist goed zijn in wiskunde ook graag muziek spelen. Wat is oorzaak, wat is effect? Vast staat dat kinderen die muziek spelen vroeg goed leren luisteren, wat dan weer een voordeel is bij taalverwerving.
“Werken met kinderen is belangrijk om vroeg hun zintuiglijke palet te verbreden. Om kinderen iets anders te laten horen dan TikTok-deuntjes.”
Marc Leman
Zijn er gelijkaardige positieve effecten bij het beluisteren van muziek?
We denken dat er een effect is omdat je dezelfde functies van meevoelen met muziek aanspreekt. Luisteren is meer op perceptie gericht en vergt geen fijne motorische vaardigheden. De nadruk kan liggen op het onderscheiden van geluiden.
Deden jullie onderzoek naar kinderen en het passief luisteren naar muziek?
Wij deden onderzoek met kinderen in scholen. Het komt erop aan de kinderen gericht te leren luisteren. Zowel de melodie als het ritme zijn interessant om mee te beginnen. Terwijl ze gericht luisterden lieten we ze tekeningen maken.
Waarom tekenen?
Studies wijzen aan dat je hersenen bij het beluisteren van muziek motorische functies stimuleren. Nog beter is de kinderen te vragen te dansen of te bewegen op de muziek. Dat kan je meten en met een motion tracking systeem opvolgen.
In een concertzaal zou je via tablets hun pen kunnen traceren. Je hebt dan een tijdsignaal en je kunt de synchronisatie met de muziek meevolgen. Tekenen is een alternatief als dansen niet kan. Daarna kan je vragen stellen en reflecteren over hun muziekervaring.
Ha Concerts brengt over de genres heen kinderen in contact met muziek. Wat kan dat opleveren?
Het is een heel fijn en belangrijk initiatief. Werken met kinderen is belangrijk om vroeg hun zintuiglijke palet te verbreden. Om kinderen iets anders te laten horen dan TikTok-deuntjes. Ook kan goed leren luisteren een stap zijn om nadien zelf te musiceren.
Kun je baby’s al in contact brengen met muziek?
We deden recent een project met theater De Spiegel uit Antwerpen. Zij zijn gespecialiseerd in het brengen van muziek voor baby’s. Wij hebben een verplaatsbare koepel gemaakt waarin twintig luidsprekers hangen. Het geluid gaat erin rond. We laten een soundscape horen, die prikkelend is voor de kinderen. Soms zitten stemmen van ouders erin en je ziet dan bepaalde kinderen onmiddellijk reageren.
Ik werk ook aan een project met een neonatoloog. Hij vroeg om te vroeg geboren kindjes in de couveuse te stimuleren met muziek. Bedoeling is om aan te tonen dat muziek in zo een stresserende omgeving stress zou verminderen. Muziek zou eveneens een stimulus zijn om hun hersenen te ontwikkelen.
Aan welke muziekgenres denken jullie daarvoor?
De muziekkeuze is erg belangrijk. Wiegeliedjes liggen het meest voor de hand, maar we denken ook aan geluidscomposities met geluiden uit het dagelijks leven: potten en pannen, stemmen, radio, … In die couveuses liggen trouwens kindjes uit zeer diverse culturen, ook daar houden we rekening mee.
Op wat moet je letten als je met kinderen werkt?
Bij concerten vinden kinderen het fijn als de muzikanten tegen hen praten, dingen tonen, met hen in interactie gaan. Je kan dat bijvoorbeeld in lagen opbouwen, om hen elk instrument te laten ontdekken.
Het is belangrijk kinderen vroeg een rijke auditieve omgeving aan te bieden. Dit om hun gehoorsysteem te prikkelen en om hen de rijkdom van muziek te leren verkennen. Dat lijkt me een erg mooi project voor Ha.
