door Marc Vandemoortele

De Gentse violist Wouter Vandenabeele is wat betreft het samenbrengen van mensen en culturen niet aan zijn proefstuk toe. Na zijn zwierige startschot van onze concertzaal twintig jaar terug pakt hij ook voor het huidige feestjaar groots uit met zijn nieuwe ensemble Hiraeth. 

Daarvoor reisde hij drie maanden rond de Méditerranée, op zoek naar gelijkgestemde zielen en het universele gevoel van melancholie. Het belooft een spetterend en hartverwarmend concert te worden.

Meer over het concert op VR 30 SEPT

Wouter Vandenabeele ken je van groepen als Ambrozijn en Olla Vogala. Ook is hij de man achter het festival ‘Fiddlers on the move’ in Gent. Daar nodig hij violisten uit van over heel Europa; vrienden inmiddels, die hij leerde kennen tijdens zijn vele reizen.

Zelf zocht hij altijd al de trance op van het intensief samenspelen, urenlange jams en discussies over muziek bij een goed glas wijn. Op deze manier werden er vele plannen gesmeed en zijn er groepen ontstaan. Die ervaring bracht hem er dan weer toe om workshops in te richten, waarbij interessante violisten hun muziek en expertise komen delen met andere violisten. Dat hij daarmee folkviolisten in de schijnwerper zet, is een gelukkig bijproduct, ze blijven te vaak onder de radar.

Drie maanden reizen met Hiraeth

Deze zomer vertrok hij op een concerttournee van drie maand doorheen heel Europa. Ook die onderneming is resultaat van datzelfde ‘netwerk van de viool’. Vrienden contacteerden elk weer andere muzikanten en elk planden ze een stukje van één grote concertreis.

Die zat vol concerten, interviews, jams en ontmoetingen met muzikanten. Met als resultaat een zomerproject vol verrassende muziek, telkens voor een ander publiek.

Lees hun volledige reisverslag op de blog

Op zoek naar melancholie

Als centraal thema koos Wouter voor een ‘zoektocht naar de melancholie’. Omdat die melancholie in de eerste plaats iets is wat hem zelf altijd heeft aangetrokken, maar ook omdat hij dezelfde gevoeligheden gewaarwordt overal elders bij collega-violisten.

‘Geluk is blijkbaar moeilijk te vatten in een melodie of een lied, het is niet zo makkelijk om het gevoel ‘tevreden’ uit te drukken in een melodielijn. Mensen zoeken net bewust melancholie op om een catharsis te bekomen. Je krijgt kracht van het luisteren naar treurige muziek.'

Hiraeth is een term uit de Welshe taal, die heimwee betekent. Daarbij zit pijn inbegrepen, van het verlies van een verleden of een ideale situatie uit het verleden. Zulke melancholie en het dromen van een betere wereld is van alle muziekstijlen. En er is veel vioolmuziek die refereert naar tradities uit vroegere tijden, muziek die voortbouwt op een muzikaal gegeven uit het verleden.

Met zijn project neemt Vandenabeele de tijd om zich in die melancholie te verdiepen. Via de ene muzikant leert hij andere artiesten kennen uit dezelfde streek. Er is tijd voor ontmoeting, voor een interview, om samen te spelen, om iets samen op poten te zetten.

Het land van berouw

De concertreis gaat Europa rond, met vele stopplaatsen in de Balkan en de mediterrane wereld. Vooral in het Zuiden van Europa zijn traditioneel allerlei rituele vormen van ‘traumaverwerking’ bekend. Zo vind je er vele stijlen van lamentaties, treurdichten en weeklachten waarbij de mens zijn leed uitzingt. Men verwerkt er zo de dood, het afscheid moeten nemen of het herdenken van het verleden. 

Het zijn beproefde manieren van rouwverwerking, vooral vocaal maar ook instrumentaal. Muziek die dient om in het reine te komen met het leven. Een Italiaans musicoloog spreekt in zijn befaamde boek over ‘het land van berouw’.

Vragen in vele talen

Wouter nam tijdens de trip veel interviews af. Veel vragen komen terug: welke muziek maakte indruk toen je muziek leerde spelen, welke wereld ging er open dankzij die muziek? Wat heeft je ertoe gebracht om muzikant te worden? En dan de vraag hoe het komt dat die melancholie er altijd in sluipt, bewust of onbewust. Als de mens een probleem heeft, zoekt hij vaak genoeg de troost in muziek.

Hiraeth is een langgerekt feest van ontmoeting, van vele talen, dialecten en lokale vioolstijlen. Zo botste Wouter onder meer op kleine bevolkingsgroepen die een speciale band hebben met hun verleden. 

• De Arbëreshë, een Albanese minderheid die al eeuwen leeft in het Zuiden van Italië en op Sicilië.
• Of de Pontische Grieken, de voormalige Grieken van de Zwarte Zeekusten die verspreid zijn over vele landen, en deels in Griekenland zijn beland, als een kleine minderheid met hun eigen oude taal. 
• Of de Griekse kolonies in het Zuiden van Italië, minderheden die trouw blijven aan hun taal en hun muziekstijlen, en hun melancholie blijven voeden. 

Ze koesteren een gedroomd moederland, en ze zetten de muzikale tradities verder. En telkens weer blijkt dat elke taal of dialect ook zijn eigen muziek heeft. De verschillen kunnen subtiel zijn, maar elke taal zingt anders. Het is een boeiende reis om die verschillen te gaan onderkennen.

Terugkeer mét concert

Eind september arriveert Wouter Vandenabeele terug in Gent, met naast zijn souvenirs een autokoffer vol foto’s, filmpjes, muziekopnamen, boeken en heel wat meer. Je hoort er alles over op het concert in de Ha op vrijdag 30 september, met op podium verschillende oude en nieuwe vrienden. Op het moment van schrijven is de lijst nog niet volledig maar verwacht al twee Slovenen, een Pontische Griek en zangeressen uit Griekenland, Italië, Albanië en Spanje.

Daar eindigt dan de grote rondrit van Hiraeth. Het vioolnetwerk is alleen maar groter geworden, en een reis van drie maand heeft gezorgd voor inspiratie en plannen voor jaren ver.

Kom je kijken?

VR 30 SEPT '22 om 20u15
Hiraeth met Wouter Vandenabeele
Op zoek naar de melancholische ziel

Of maak het concert mee op kindermaat, met achteraf veggie spaghetti als happy meal!

VR 30 SEPT '22 om 17u45
De Familie Weemoed * voor Jonge Oren (families)
Muzikale tocht rond Middellandse Zee met Wouter Vandenabeele en zijn kompanen