Ha door de eeuwen heen

terug naar over Ha

De Paardenmarkt

Al eeuwenlang is de Kouter – vroeger ook Paardenmarkt of later Place d’Armes – de ontmoetingsplaats bij uitstek voor Gentenaren. Haar centraal strategische ligging maakte het plein uiterst geschikt voor militaire activiteiten, steekspelen en (paarden)markten.

Wanneer er onlusten waren, was de Kouter het toneel van volksvergaderingen. En ook vele officiële feestelijkheden gingen er door. Tijdens die feesten werd er bijvoorbeeld aan papegaaischieten gedaan, waarbij een houten vogel van een hoge paal werd afgeschoten.

Gildenhuis

Waar de Handelsbeurs zich nu bevindt, was in de Middeleeuwen het ‘Gildenhof’. Dit was een vlakte met schietbanen voor schietoefeningen en toernooien. Later werd op die vlakte een heus Gildenhuis opgetrokken.

De Hoofdwacht

1738: in opdracht van de Gentse schepenen wordt ook een standplaats gebouwd voor de keizerlijke troepen van Keizerin Maria Theresia. Dit wordt de ‘Corps de Garde’ of ‘Hoofdwacht’.

Nu is de Hoofdwacht het oudste deel van het Handelsbeursgebouw. Het is nog steeds een van de waardevolste voorbeelden van de rococo-architectuur in Gent. Het ontwerp is van de Gentse meester-timmerman-architect David ’t Kindt (1699-1770).

Kenmerken Hoofdwacht
 
  • Sterk benadrukte middenpartij met een vooruitspringend gedeelte.
  • Koepelvormig mansardedak + fronton was versierd met een vrouwenfiguur – vermoedelijk de maagd van Gent – met een wapenschild en een leeuw. De leeuw werd later vervangen door een kanon en kanonskogels, een verwijzing naar de vroegere militaire functie van het gebouw.
  • Naast de Hoofdwacht bevond zich de paardenstal van de dragonders, infanteristen die zich te paard verplaatsen en te voet vochten.

Paardenposterij

1779: een deel van de paardenstal wordt de Paardenposterij, een van de schakels in het postkoetsnetwerk van Thurn und Taxis.

1783: afschaffing van de gilden onder de Franse bezetting. Postmeester Jean-Marie Busso (1739-1807) koopt de paardenstal tussen Hoofdwacht en Gildenhuis en verbouwt deze tot woonhuis.

1786: Busso heeft intussen tien mensen in dienst. Zijn vrouw baatte de herberg in het Gildenhuis uit, waar grote figuren zoals Wolfgang Amadeus Mozart en Keizer Josef II zouden gelogeerd hebben. Ondertussen vonden ook postkoetsen van overal hun weg naar de Kouter.

Posthotel

1815: het Gildenhuis wordt het Posthotel, ontworpen door architect Pierre-Jacques Goetghebuer (1788-1866). Het werd het mooiste hotel van de stad genoemd.

1850: hotel en aanpalende Paardenposterij worden afzonderlijk verkocht. Het laatste kwam in handen van de maatschappij l’Union.

L'union

1841: oprichting van de herenclub L’Union. Deze bestond uit een 400-tal vooraanstaande handelaars en winkeliers. De oude koetshuizen en stallingen van de Paardenposterij worden afgebroken om plaats te maken voor een grote feestzaal.

1851: officiële opening van feestzaal en riante tuin die achter de Hoofdwacht lag.

Wat deed L’Union?

De leden kwamen overdag samen om elkaar te ontmoeten en te lezen in het salon. ‘s Avonds organiseerden ze talrijke concerten, bals, banketten zelfs heuse fancy fairs.

De zaal had toen nog heuse orkestbalkons, waarop gelegenheidsorkesten konden plaatsnemen tijdens deze bals en banketten.

Wat gebeurt er intussen met de Hoofdwacht?

1807: de Hoofdwacht komt opnieuw in het bezit van de stad

1867: het pand wordt voor het eerst verbouwd. De krijgsraad van Oost-Vlaanderen neemt er zijn intrek op de eerste verdieping, om er te blijven tot 1885.

De handelsbeurs

1899: Stad Gent zoekt een nieuwe plek om een handelsbeurs in onder te brengen. L’Union wordt onteigend op verordening van de toenmalige burgemeester Emile Braun.

Aangezien het stadsbestuur al eigenaar was van de Hoofdwacht, wilde men voor de nieuwe handelsbeurs de twee gebouwen samenvoegen. Hiervoor gingen ze aankloppen bij stadsarchitect Charles Van Rijsselberhe (1850-1920).

Verbouwingen tot een handelsbeurs

1901 - 1906: verbouwingen. Het is dit ontwerp voor de handelsbeurs, inclusief de schilderwerken en decoraties, dat als basis werd genomen voor het restauratieproject van de nieuwe concertzaal.

In de Hoofdwacht werd een telefoon- en telegraafkantoor ondergebracht. In de tuin achter het poortgebouw wordt een galerij bijgebouwd.

Het voorstel om de zaal van l’Union door te trekken tot over het water wordt afgekeurd omdat de Ketelvaart te belangrijk bleek in de handel en nijverheid. Daarom geeft Van Rijsselberghe de mooie tuin op die zich achter het poortgebouw tussen de zaal en de Hoofdwacht bevond. Hier kwam een zusterzaal die alles perfect deed aansluiten, de huidige concertzaal dus.

Licht en decoratie

Hierdoor verloor de zaal haar natuurlijke lichtbron aan tuinzijde. Van Rijsselberghe voorzag grote glazen lichtbruggen in de plafonds om het licht binnen te laten.

Armand Heins nam de decoratie van de nieuwe handelsbeurs op zich. Hij schilderde grote decoratieve doeken voor in de nissen. Vandaag resteren enkel de bovenste doeken hiervan, waar hij onder andere het museumpark, de Sint-Baafskathedraal, de vrijdagmarkt, de draak op het Belfort en het Gravensteen in olieverf afbeeldde.

Geschiedenis neemt het gebouw over
 

WO I

1911: de Handelsbeurs fungeert als secretariaat voor de organisatie van de wereldexpo te Gent en andere events.

1914: de Handelsbeurs wordt als meldeamt der Kommandantur door de Duitse bezetter ingenomen.

Interbellum

De Belgische Werkliedenpartij maakt geregeld gebruik van de Handelsbeurs voor socialistische bijeenkomsten.

WO II

De Handelsbeurs wordt gebruikt door de dienst rantsoeneringen. In de kelders zou een Rode Kruispost ondergebracht zijn.

1941: de kaaimuur achteraan de Handelsbeurs stort in. Bij de herstellingswerken werd de achtergevel van de feestzaal op één lijn gebracht met de gevel van Van Rysselberghe.

1943: de Handelsbeurs wordt beschermd monument

Na 1945

De Handelsbeurs doet dienst voor events als de Gentse boekenweek, tentoonstellingen en beurzen.

1968: het majestueuze Posthotel wordt afgebroken en vervangen door een neutraal appartementsgebouw met zeven verdiepingen.

jaren 80-90: jarenlange leegstand en verkrotting

1997: verzekeraar Mercator, nu Baloise Insurance, koopt het gebouw op voor de muzikale activiteiten van haar culturele stichting Noordstarfonds vzw. Restauratie was hoognodig.

Restauratie

Vanaf 2000 verdwijnt de markante gevel voor twee jaar achter stellingen. Onder strenge begeleiding van de diensten van Monumentenzorg kreeg het gebouw de functie van een moderne concertzaal, met parallel aan de concertruimte een foyer met bar.

In die okerkleurige foyer werd de vergulde allure van het negentiende-eeuwse clublokaal van l’Union hersteld, naar het ontwerp van Vermeulen bij de opening in 1851.

Ook enkele elementen van de verbouwing tot beurszaal in 1901 worden behouden: het centrale daklicht en de ontbrekende orkesttribune.

De zusterzalen worden nog eens benadrukt aan de façade aan de Ketelvest. De fel gearticuleerde overkapping en de gigantische glaspartij lijkt de dubbele interne structuur tezelfdertijd te beschermen als te onthullen.

Het paradepaardje is de concertzaal. De relatief sobere, olijfgroene zaal meet zo’n 18 bij 25 meter en is ongeveer 9 meter hoog. Met een vlakke parketvloer op straatniveau sluit de zaal rechtstreeks aan op de foyer, zoals ze dit sinds 1906 doet.

De parketvloer werd opgedeeld in vier afzonderlijke, in de hoogte verstelbare platforms. Een technologische hoogstandje, waardoor de ruimte zowel in staande opstelling als met tribune gebruikt kan worden.

Boven de oorspronkelijke plafonds met glaspartijen kwam er een dak. Dit gaf een onderkomen aan een nieuwe technische verdieping. Deze tussenruimte laat toneeltechnische en akoestische invullingen van de zalen toe, waardoor de zaal ook als opnamestudio kan fungeren, geschikt voor verschillende soorten muziek.

Zo kreeg de concertzaal in eerste plaats een akoestisch profiel voor klassieke kamermuziek aangemeten. De ietwat langere nagalm kan eveneens ook gedempt worden, wat het dan weer de ideale omgeving maakt voor elektronisch versterkte muziek.

Handelsbeurs Concertzaal - Ha Concerts

In september 2002 opende de vernieuwde Handelsbeurs haar deuren voor haar eerste culturele seizoen. De blauwdruk die daar werd ontwikkeld zet zich verder tot in de hedendaagse werking: de ultieme balans tussen zaalhuur, boeiende coproducties en een eigen, gevarieerde muziekprogrammatie. 

In september 2022 verandert de naam van de zaal naar de oude roepnaam, zijnde ‘de Ha’. Ha Concerts zet haar verhaal verder, met een nog bredere blik op internationale samenwerkingen en naast de uitgesproken jazz-programmatie ook een steeds groeiend avontuurlijk aanbod voor kinderen tot 12 jaar.

Naar de concertagenda

Nieuwsbrief

Subscribe

Ontvang algemeen nieuws, een jazzbrief van de programmator of enkel het programma voor kinderen.

Ik schrijf mij in

Door in te schrijven, ga je akkoord met ons privacybeleid.